Ψυχοσάββατον Πεντηκοστης

Αυτή η ημέρα, κατά την οποία η Ορθόδοξη Εκκλησία τέλει την από
κοινού μνημόνευση όλων των απ’ αιώνος κεκοιμημένων, έχει μία ειδική
σημασία για τη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, με τον αναμνηστικό της
χαρακτήρα, όντας σε στενό δεσμό με την εορτή της καθόδου του Αγίου
Πνεύματος, αφού και οι κεκοιμημένοι αισθάνονται την ανάγκη της
κοινωνίας με το Χριστό και με ολόκληρή την Εκκλησία. Αυτό βέβαια μπορεί
να πραγματοποιηθεί με τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος , που κάνει το
Χριστό παρόντα στην Εκκλησία.

Το Σάββατο επιλέχτηκε ως εβδομαδιαία ημέρα της μνημόνευσης των
κεκοιμημένων ακόμη από την χριστιανική αρχαιότητα. Αυτή την ημέρα η
Εκκλησία ενθυμείται και τιμά τους μάρτυρες, τους ομολογητές,
μνημονεύοντας «τους αγίους, ενδόξους και πανευφήμους αποστόλους, τους

Αυτή η ημέρα, κατά την οποία η Ορθόδοξη Εκκλησία τέλει την από
κοινού μνημόνευση όλων των απ’ αιώνος κεκοιμημένων, έχει μία ειδική
σημασία για τη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, με τον αναμνηστικό της
χαρακτήρα, όντας σε στενό δεσμό με την εορτή της καθόδου του Αγίου
Πνεύματος, αφού και οι κεκοιμημένοι αισθάνονται την ανάγκη της
κοινωνίας με το Χριστό και με ολόκληρή την Εκκλησία. Αυτό βέβαια μπορεί
να πραγματοποιηθεί με τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος, που κάνει το
Χριστό παρόντα στην Εκκλησία.
Το Σάββατο επιλέχτηκε ως εβδομαδιαία ημέρα της μνημόνευσης των
κεκοιμημένων ακόμη από την χριστιανική αρχαιότητα. Αυτή την ημέρα η
Εκκλησία ενθυμείται και τιμά τους μάρτυρες, τους ομολογητές,
μνημονεύοντας «τους αγίους, ενδόξους και πανευφήμους αποστόλους, τους

τελείται ειδικά η μνημόνευση των απ' αιώνος κεκοιμημένων και τις
τοποθέτησε στο πλαίσιο του κινητού λειτουργικού κύκλου. Αυτές οι ημέρες
είναι το Ψυχοσάββατο της Απόκρεω, την περίοδο του Τριωδίου, και το
Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής, την περίοδο του Πεντηκοσταρίου, έχοντας
τα δύο Σάββατα ένα στενό δεσμό μεταξύ τους.
Σχετικά με το Ψυχοσάββατο της Απόκρεω, ο χριστιανός «προτού να
ταυτιστεί με τον Αδάμ, ώστε να παρασύρει στην κίνηση της μεταπτώσεώς
του ολόκληρη την ανθρώπινη φύση, πρέπει να προενεργεί αυτή τη διάβαση
από την υπόσταση στη φύση διά «της λειτουργικής μνήμης», συνοψίζοντας,

σε μία μέρα, το αμέτρητο πλήθος των πιστών που με την ύπαρξή τους έχουν
σημαδέψει την πορεία του χρόνου».
Όσον αφορά το Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής, τοποθετημένο πριν
την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος, μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι
είμαστε σεσωσμένοι διά της θυσίας του Χριστού. Και τούτο γιατί
γεννηθήκαμε εν Χριστώ μέσω του Βαπτίσματος και ενδυναμωθήκαμε στην
εν Χριστώ ζωή διά των άλλων Ιερών Μυστηρίων της Εκκλησίας. Όλοι μαζί,
λοιπόν, ζώντες και κεκοιμημένοι είμαστε μέλη της Εκκλησίας, διά της
κοινωνίας με το Θεό, και όλοι δικαιούμαστε να λάβουμε την Πεντηκοστή το
περίσσευμα των δώρων του Αγίου Πνεύματος. Συνεχίζοντας τη σκέψη μας
πάνω σ’ αυτή την ιδέα λέμε ότι αυτή η ημέρα θυμίζει σε μας που ζούμε
ακόμα στη γη και την υποχρέωση που έχουμε, να προσευχόμαστε ο ένας για
τον άλλον, όπως συμβουλεύει και ο Απόστολος Ιάκωβος και είναι σαφές
ότι με τον όρο «άλλον» εννοούμε τόσο τους ζωντανούς όσο τους
κεκοιμημένους, επειδή και αυτοί είναι οι «εν Χριστώ» αδελφοί μας.
Μένοντας στη σημασία της ίδιας εορτής, παραθέταμε τη σχετική
αναφορά στο Πεντηκοστάριο, όπου, ευθύς εξ’ αρχής, πριν να καταγραφούν
όπως συνήθως οι τυπικές διατάξεις, αναφέρεται: «Μνήμην ἐπιτελοῦμεν
πάντων τῶν ἀπ’ αἰῶνος κοιμηθέντων εὐσεβῶς, ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς
αἰωνίου».Η αναγκαιότητα των προσευχών της Εκκλησίας για τους
κεκοιμημένους, συνδεδεμένες με αυτή την ημέρα της ευσεβούς ανάμνησης,
αιτιολογείται από τους Αγίους Πατέρες με ένα τρόπο εντυπωσιακό:
«Ἐπειδή τινες ἄωρον πολλάκις ἐπὶ ξένης ὑπέστησαν θάνατον ἐν
θαλάσσῃ τε, καὶ ἀβάτοις ὄρεσι, κρημνοῖς τε καὶ χάσμασι, καὶ λοιμοῖς, καὶ
λιμοῖς, καὶ πολέμοις, καὶ ἐμπρησμοῖς, καὶ κρημοῖς, καὶ ἄλλους παντοίους
θανάτους ὑπομεμενηκότες ἴσως δέ, καὶ πένητες ὄντες καὶ ἄποροι, καὶ τῶν
νενομισμένων ψαλμῳδιῶν, καὶ μνημοσύνων οὐκ ἔτυχον φιλανθρώπως οἱ
θεῖοι Πατέρες κινούμενοι, κοινώς μνείαν τούτων ἁπάντων τὴν καθολικὴν
Ἐκκλησίαν ποιεῖσθαι ἐθέσπισαν, ἀπὸ τῶν ἱερῶν Ἀποστόλων διαδεξάμενοι,
ἵνα καὶ οἱ μὴ τῶν νενομισμένων ἀνὰ μέρος, διά τινος συμβάματος
τετυχηκότες, τῇ νῦν κοινῇ μνείᾳ κἀκεῖνοι περιλαμβάνοιντο δεικνῦντες, ὡς
καὶ τὰ ὑπὲρ αὐτῶν γινόμενα, μεγάλην αὐτοῖς προξενεῖ τὴν ὠφέλειαν».
Αν αναρωτιόμαστε γιατί επιλέχτηκε αυτό το Σάββατο, και όχι άλλο,
για τη μνημόνευση των απ' αιώνος κεκοιμημένων, η απάντηση είναι η εξής.
Το εν λόγω Σάββατο προηγείται την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος. Η
μνημόνευσή τους τελείται σε συνδυασμό με την εορτή της ημέρας
προκειμένου να απολαμβάνουν και οι κεκοιμημένοι τα δώρα του Αγίου
Πνεύματος. Όπως ήδη αναφερθήκαμε το Άγιο Πνεύμα είναι Αυτό που
συνεχίζει το σωτηριολογικό έργο του Χριστού και το έργο του Αγίου
Πνεύματος δεν περιορίζεται μονάχα στους ζωντανούς, αλλά έκχεται και
στους κεκοιμημένους, καθόσον και αυτοί είναι μέλη της Εκκλησίας του
Χριστού. Βέβαια δεν παύουν οι ακολουθίες αυτής της ημέρας να έχουν και
ένα πένθιμο και νεκρώσιμο χαρακτήρα όπως συμβαίνει γενικά με όλα τα
νεκρώσιμα της λατρείας της Εκκλησίας μας